İnsanlar kendilerine en uygun para kullanım şeklini bulmak için parayı çeşitli fiziksel değişimlere uğratmışlardır. Bu fiziksel değişim değiş tokuş ile başlamış, deniz kabukları, boncuklar, kakao çekirdekleri gibi nesneler para yerine geçmiş daha sonra M.Ö.7. yüzyılda Lidyalıların altın gümüş gibi metallere para statüsü kazandırmasıyla dönüm noktasını yaşamış, daha önemli bir dönüm noktası ise paranın 18 ve 19. yüzyıllarda kağıt standardında basılmasıyla olmuştur.
Bu fiziksel dönüşümün en son hali, teknolojinin gelişmesi ve dijitalleşme ile yaşanan yeni dünyada paranın sanallaşmasıdır. Klasik para anlayışından çok farklı olan bu dijital para, dünyada gittikçe yaygın bir hale gelmekte, gelişmiş ülkeler harcamalarını kağıt para yerine dijital para ile yapmaktadırlar. Dijital paralar kağıt paraların temsili olup, elektronik olarak saklanmaktadır ve transfer edilebilir özelliklere sahiptir.
Dijital Paranın Erken Tarihi
Dijital para fikri ilk olarak 1980’lerin sonunda Hollanda’da ortaya çıkmıştır. Benzin istasyonlarını hırsızlığa karşı korumak için geliştirilen akıllı kart sistemi bu olayın başlangıcı olarak kabul edilir. Akıllı kartlara para yüklenerek bu paralarla yakıt alınabilmesi sağlanmıştır.
Aynı yıllarda bazı esnafların Avrupa’da müşterilerinin banka hesaplarından doğrudan ödeme yapabilmeleri için şimdilerde herkesin bildiği POS (Point Of Sale) cihazları kullanılmaya başlamıştır. İlk kayda değer dijital para birimi 1990’larda Amerika’da ortaya çıkan DigiCash’tır. Bu sistem, para transfer işlemlerinin gizli ve güvenilir bir şekilde yapılmasını amaçlıyordu ancak başarılı olamadı ve 1998 yılında battı.
DigiCash’ten sonra elektronik ödeme sistemi olarak First Visual ve PayPal kullanılmaya başlandı. Paypal sistemi dijital para olarak gerçek para birimine dayanır ve bu sistemler başarılı olmuş, günümüzde de uluslararası ticarette önemli bir rol oynamışlardır.
DigiCash’i yaratan ve daha sonra kripto paranın gelişiminde büyük rol alan bilgisayar bilimcisi ve matematikçi olan David Chaum, erken kripto para biriminin en büyük isimlerinden biridir.
Yaygınlaşan teknolojiyle insanlar geleneksel ticaretlerden, ödemelerden vazgeçmiş para yerine alternatif ödeme şekillerine yönelmişlerdir. Ekonomik ve teknolojik gelişmelere paralel olarak para soyut bir hale gelmiş, son yıllarda dijital ve sanal paranın kullanımı gittikçe yaygınlaşmıştır. Sanal paranın bir örneği olan Bitcoin, ilk kripto para birimidir.
Kripto Para Kavramı
Şifreli olarak güvenli işlem yapmaya ve sanal para arzına olanak sağlayan dijital değerlere kripto para denir. Kripto paralar alternatif para birimleridir, dijitaldir ve aynı zamanda sanal paradır. Kripto paralar, merkezi elektronik paraların ve bankacılık sistemlerinin aksine merkezi olmayan yapıdadır ve kontrolü Blok-Zincir (BlockChain) işlem veritabanları tarafından gerçekleştirilir. Hükümetler veya şirketler kripto para üretemezler, başkalarının sahipliğindeki kripto paralara onların izni olmadan el koyamazlar. Dolaşıma sunulan kripto para miktarı ve para arzının şekli ve zamanlanması kripto sistemin kuruluş aşamasında belirlenir.
Bitcoin Nedir, Nasıl Ortaya Çıkmıştır?
Bitcoin, kriptolu bir elektronik sanal para çeşididir. Bitcoin sistemi açık kaynak kodlu yazılımlardan oluşur, tamamen dijitaldir ve fiziki temsiline ihtiyaç yoktur. İşlem maliyetlerinin çok az olması, küresel olarak kullanılabilmesi gün geçtikçe kullanım alanlarının artması güvenli ve anonim olarak değer saklama aracı Bitcoin'i daha da popüler yapmaktadır. Bitcoin, 8 basamağa kadar bölünebilir, dolayısıyla 0,00000001 Bitcoin'lik bir işlem yapmak mümkündür. En küçük birimine Satoshi (satoşi) denir.
Yani 100 Milyon Satoshi 1 BTC'dir. Bitcoin'in kullanımı oldukça basittir. Cüzdan (wallet) programlarından bir tanesini yükleyip Bitcoin alıp satmaya ve transfer etmeye hemen başlanabilir. Bitcoin, TL, Dolar, Euro veya başka paralarla takas edilebilir. Bitcoin sisteminde ödemelerde gecikme, banka transferlerinde sıkıntı, EFT, Havale, SWIFT masrafları, hesap işletim ve kredi kartı ücretleri yoktur. Herhangi biri, günün her saati, ücretsiz olarak birkaç dakika içerisinde başka birine, bilgisayar veya cep telefonu kullanarak Bitcoin gönderebilir.
Hiçbir hükümet yetkilisi bu fonlara el koyamaz ve hiçbir banka bu transferleri engelleyemez. Bitcoin bir şirket ya da kurum değildir, herhangi bir yönetim merkezi yoktur, herhangi bir kişi ya da kuruma ait değildir, resmi temsilcisi yoktur. Herhangi bir ülkenin merkez bankasıyla ilişkili olmadığı için hiçbir ülkenin ekonomik durumundan da etkilenmez.
2008 yılında Satoshi Nakamoto adı ile gerçek kimliği bugüne kadar gizemini koruyan biri ya da birileri tarafından Bitcoin: Uçtan Uca Elektronik Ödeme Sitemi adlı bir makale ile ortaya çıkmış ve ilk işlemini gerçekleştirmiştir. Piyasaya sürülme tarihi ilgi çekicidir çünkü Amerika'nın en büyük bankalarından olan Lahman Brothers'ın 2008 krizi sonrası 619 milyar dolar borç açıklaması ve iflasının ardından insanların dolara olan güveni azalmıştı. Tam bu sırada Bitcoin'in ortaya çıkması iyi bir denk geliş olarak değerlendirilmiştir. Satoshi Nakamoto Nisan 2011'de ortadan kaybolmasına rağmen, sistem tamamen şeffaf ve matematik kurallarına uygun bir şekilde çalışmaya devam etmektedir.
2009 yılında çalışmaya başlayan Bitcoin ağının, şu anki toplam işlemci gücü, dünyanın en hızlı bilgisayarlarının gücünden fazladır. 1 Aralık 2016 itibarıyla, Bitcoin'in toplam pazar değeri yaklaşık 12 milyar Amerikan Doları'dır. Bugüne kadar, transfer yapılan en büyük tutar 194.993 BTC'dir. (yaklaşık 147 Milyon dolar) Bu işlem Kasım 2013'te hiçbir işlem masrafı alınmadan gerçekleştirilmiştir.
Bitcoin'in popülaritesi arttıkça, merkezi olmayan ve şifreli para birimleri fikri benimsendikçe 2011 yılında rakip kripto paralar ortaya çıkmıştır. Bunlar altcoin olarak bilinir ve yeni avantajlar sunarak (daha yüksek hız, anonimlik gibi) orjinal Bitcoin tasarımını geliştirmeye çalışırlar. İlk ortaya çıkanlar arasında Namecoin ve Litecoin vardı. Şu anda dolaşımda 5842 tane kripto para birimi vardır ve yenileri de sık sık ortaya çıkmaktadır.
Bitcoin'in diğer alternatiflerine bakacak olursak:
Ethereum (ETH) Nedir?
Ethereum, şu anda Bitcoin’den sonra en çok işlem gören ikinci büyük kripto para birimidir. Genel olarak bir alt coin statüsünde görülse de birçok farklı özellik içerir. Bitcoin'den ayrılan noktası programlanabilir olmasıdır. Bitcoin'e göre daha gelişmiş bir sistem kullanır. Bitcoin işlemlerinin tamamlanması dakikalar alırken Ethereum işlemlerinin tamamlanması saniyeler alır.
Ethereum sistemi ile amaçlanan, kişisel veriler gibi bilgilerin üçüncü şahıslar tarafından depolanmasını ve farklı amaçlar için kullanılmasını engellenmesidir. Ethereum madenciliği ekran kartı (GPU) ile yapılmaktadır. Madenci sayısının artması, Ethereum madenciliğinde de günden güne kazancın azalmasına sebep olmaktadır. Türkiye’de, Türk Lirası ile Ethereum satın almak zannedildiğinin aksine çok kolay ve hızlı bir işlemdir. Herhangi teknik bir bilgiye ihtiyaç duyulmadan Ethereum satın alabilirsiniz.
Cardano (ADA) Nedir?
Ethereum'un kurucu üyelerinden biri olan Charles Hoskinson tarafından kuruldu. Mühendisler, kriptoloji uzmanları ve matematikçiler tarafından araştırmaya dayalı bir yaklaşımla oluşturuldu. Ethereum katili olarak adlandırılır. Cardano, kripto para göndermek ve almak için kullanılabilecek ADA kripto sistemine sahip bir platformdur. Kriptografi ile güvenli olması garanti edilen hızlı, doğrudan transferleri mümkün kılar.
Litecoin (LTC) Nedir?
2011 yılında piyasaya sürülen Bitcoin'in izinden giden ilk kripto para birimi arasında yer alır ve ismi genellikle Bitcoin'in küçük kardeşi olarak anılır, ilk alt coin olma özelliğini taşır. Herhangi bir merkez tarafından kontrol edilmez açık kodlu blok zincir sistemi üzerinde işlem görür. Litecoin madenciliği, madencilik işlemleri için özel üretilen ASIC adı verilen cihazlar ile yapılmaktadır.
Bitcoin altınsa, Litecoin gümüştür.
Ripple (XRP) Nedir?
Ripple ise en büyük üçüncü kripto para olarak piyasadaki yerini alır. Ripple diğerlerine göre fiyatı açısından daha düşük olsa da 2017 yılında hızlı bir yükseliş yakalamıştır. Ripple’ın üzerinde durduğu konu, bankalar ve müşteriler arasındaki ödemeleri kolaylaştırmaktır. Böylece bankalar oldukça düşük masrafla para transferi yapmaktadırlar. Bitcoin işleminden daha masrafsız olan Ripple’da işlem masrafı her işlem için 0,0011 dolardır. Fonlar, 5-10 saniyede karşı tarafa aktarılmaktadır.
Kripto paraların bankacılık sistemi gibi merkezi bir yapısı yoktur. Bu sebeple dolandırıcılık, kara para aklama ve diğer suçlar için elverişli bir yöntem olarak görülmektedir. Ancak başta Bitcoin olmak üzere çoğu ağda yapılan transferlerin tamamı izlenebilmektedir. Yine de bazı kripto paralar yatırımcılara kısa vadede yüksek kazançlar elde etme imkanı sağlasa da uzun dönemde küresel bir kriz hikayesine dönüşme ihtimalini her zaman taşımaktadır. Bakalım gelecek gerçekten kripto paraların mı olacak?
