Dijital dünya çok çabuk gelişip, büyüyen bir mecra. Pandemi dönemi de açıkçası bu süreci epey bir hızlandırdı. Günümüzde bu dünyanın başrolünde kripto ekonomi yer alıyor. Hayatımız kripto paralar, Bitcoinler, Ethereumlar'dan geçilmez oldu. Artık her berbere gidişimde yatırım önerisi olarak yeni bir altcoin öğreniyorum.
Kubilay Koyuncuoğlu
Açıkçası NFT de bu dünyanın en renkli ögesi. Özellikle de Grimes'ın milyon dolara satılan resminden sonra herkesin gözü NFT eserlere döndü. Yeni platformlar açılıyor, internet alışveriş siteleri artık sitelerinde NFT eserlere de yer veriyor. Bu dijital aleme yeni adım atan ya da çok da ilgili olmayan kişilerin aklında ise tek bir soru var: Nedir bu NFT? Siz de o bu kavrama uzak olanlardansanız, doğru yere hoş geldiniz: Zira bu yazıda tüm sorularınız cevabını bulacaksınız?
NFT Nedir?
NFT direkt olarak Non-Fungible Token ya da tam Türkçe çevirisiyle "Değiştirilemez Jeton"dur.
Peki Non-Fungible Token Nedir?
Öncelikle Non-Fungible'ı eşi bulunmayan, benzeri olmayan şeklinde aktarabiliriz. Kripto para dünyasından örnek vermek gerekirse bir blockchain jetonu 'fungible'dır yani eşi vardır. Misal olarak bir Bitcoin'i başka bir Bitcoin ile takas edersiniz tamamen aynı şeye sahip olursunuz ya da dünyamızdan örnek verecek olursak, bir 100₺ karşılığında yeni bir 100₺ alırsanız; iki paranın basım tarihi, üstündeki imza ya da fiziksel durumu ne kadar farklı olursa olsun yine elinizde 100₺ olur.
"Non-Fungible" ürünler ise aslında koleksiyon olarak aktarılabilir. Örneğin bu ürün yüz bin dolar değerinde bir 'Shiny Charizard' Pokémon Kartı ya da Magic Gathering Storm kartı Black Lotus olabilir. Bu kartlar eşsizdir ve değeri eşsiz olmasından gelmektedir. NFT ürünleri de kripto para dünyasının Pokémon Kartları olarak düşünebiliriz.
NFT Nasıl Oluşur?
Çoğu NFT, Ethereum block-chain'in bir parçası olarak üretilmektedir. Ethereum da tıpkı Bitcoin veya Elon Musk'ın meşhur Dogecoin'i gibi bir kripto para birimi. Ethereum'u diğer kripto paralarından ayıran özelliği ise NFT için gerekli olan bilgileri depolamaya imkan sağlamasıdır.
Bu bilgi, dijital olarak herhangi bir ürün olabilir: Çizim, video, ses dosyası, gif... NFT ürün bu dijital eserlere Ethereum blok zincirinin bir parçasının eklendiği halidir. Bu ürünün kopyaları alınabilir, paylaşabilir ya da satılabilir; tıpkı Mona Lisa'nın kopyalarının satılıp, paylaşılması gibi. Ancak o resimler Mona Lisa'nın orijinal eseri kadar değeri olamayacağı gibi NFT kopyaları da orijinal NFT ürünü ile aynı değeri taşımaz.
Peki Her Şey NFT Ürünü Olabilir mi?
Yani evet dijital olarak her şey NFT olabilir, her nasıl fiziki olarak her şey sanat olabiliyorsa. Ancak koleksiyoncularla önemli olan ve değer gören şey bir NFT ürününün eşsiz olmasıdır. Bir ürün ne kadar biricik ise o kadar ilgi görmektedir.
Artık NFT eserler milyon dolarları bulması haber niteliği taşımıyor. Beeple'ın 69 milyon dolara satılan resmini istenilen sayıda kopyalayabilir, her yerde paylaşabilirsiniz hatta bir blogda NFT ile ilgili bir yazının içerisine de koyabilirsiniz. Yine de orijinal eserin değerini elde edemezsiniz. Bu noktada aslında NFT eserleri sanatın dijitalleşme yolunda atmış bir adımı olarak düşünebiliriz. Yıldızlı Gece'yi eşsiz kılan kanvası ve sanatçının üstüne atılan imzası iken Everydays: The First 5000 Days'i eşsiz kılan 'block-chain' bilgidir.
NFT Neden Bu Kadar İlgi Görüyor?
Esasında bu soruyu cevaplarken iki taraftan bakmak gerekiyor. Öncelikle sanatçılar için NFT, kendi ürünlerini sunabilecekleri yeni bir pazar sunuyor. Özellikle de yaptığı eserleri müşteri ile buluşturmakta zorluk yaşayan dijital sanatçılar için NFT eserler büyük bir fırsat.
Sanatçılar eserleri için arzu ettikleri değerleri elde edebiliyor, burada yüz binlere varan miktarlardan bahsediyoruz. Ayrıca fiziksel sanat da olduğu gibi sanatçı telif hakkı ve çoğaltma haklarını elinde tutabilir. Dahası NFT'lerin, eser her satıldığında veya el değiştirdiğinde size belirli bir yüzde ödeyecek bir özelliği de bulunuyor. Bu durum, eserin çok popüler olması ve değerinin bir anda çıkması durumunda sanatçının da kazanç elde etmesinin sağlıyor. Bu sebeple her geçen gün daha fazla sanatçı NFT eser üretme konusunda hevesleniyor.
CROSSROAD
— Nifty Gateway (@niftygateway) February 25, 2021
By @beeple
The #1/1 from beeple's first NG drop has just resold on the secondary market for $6.6 million.
History has just been made.
Congrats to beeple and of course to @pablorfraile for the sale. pic.twitter.com/mTYG4VABSw
Alıcı ya da koleksiyoncu biri için ise NFT eserlerinin günümüzdeki en büyük avantajı, değerinin kripto para birimlerine endeksli olması. Aldığınız bir NFT eseri daha sonrasında hiç akla gelmeyecek miktarda satabilirsiniz. Bunun yanında insanlık yıllardır neden sanata ilgi duyuyor neden sanat eseri alıp satıyorsa siz de bu sebeple NFT eseri alabilir, kendi dijital eser koleksiyonunuzu oluşturabilirsiniz.
Nereden NFT Eseri Satın Alabilirim?
Nasıl pek çok internet alışveriş sitesi bulunuyorsa NFT eserlerinin satışı için de birbirinden farklı siteler bulunuyor: OpenSea, Rarible, Nifty Gateway... Hatta yakın bir zamanda eBay bile NFT eserleri satmaya başladı. Bu sitelerin yanı sıra pek çok siteden daha NFT eser satın alabilirsiniz, unutmamanız gereken sitelerin güvenirliğinden emin olmak.
NFT Eserler Çalınabilir mi?
Bu mümkün ama epey de zor bir durum. Block-chain'in cazibesinin bir kısmı, bir işlemin gerçekleştiği her seferin bir kaydını saklamasıdır. Bu da açıkçası çalınmayı zor hale getirmektedir. Bununla birlikte, kripto para birimleri daha önce çalındı, bu yüzden eserin çalınıp çalınmaması gerçekten NFT eserinin nasıl saklandığına ve potansiyel bir kurbanın eşyalarını geri almak için ne kadar işe istekli olacağına bağlı.
Tarık Bulduk
Aynı şekilde NFT eserler zarar da görebilir. Kısacası bu eserler ölümsüz değil. Görüntü kaliteleri deforme olabilir, veri dosyaları zarar görebilir. Hatta şifrenizi unuttuğunuz için esere bir daha ulaşamayabilirsiniz. Ancak unutulmamalı ki fiziki sanat eserleri de aynı şekilde zarar görebiliyor.
Kripto Para ile NFT Eser Alabilir miyim?
Pek tabii alabilirsin. Yukarıda paylaştıklarımda dahil olmak üzere pek çok alışveriş sitesi Ethereum'u kabul ediyor. Ayrıca kişisel olarak sanatçıyla iletişime geçip, kripto para üzerinden anlaşabilirsin. Kripto parayla bundan on yıl önce pizza alınıyordu, günümüzde NFT eser mi alınamayacak?