Yaz saati uygulamasını kimin ortaya çıkardığı ve uygulamanın ne zaman başladığı hala daha tartışma konusu olmaktadır. Birçok kaynak mevsimsel zaman değişimini ilk öneren kişi olarak Amerika’nın kurucu babalarından olan Benjamin Franklin'e atıfta bulunur.
Mina Vural
"Işık Maliyetini Azaltmak için Ekonomik Bir Proje"
Şöyle ki Franklin, Fransa'ya elçi olarak gittiği sırada, Paris halkının mum israfını önlemesi ve gün ışığından daha çok yararlanması için Journal of Paris'in editörüne yazdığı "Işık Maliyetini Azaltmak için Ekonomik Bir Proje" başlıklı bir mektupta, insanları sabah erkenden yataktan kaldırarak mum kullanımını ekonomik hale getirebileceklerini önerdi. Hatta bu mektup, mumları karneye bağlamak ve insanları gün doğumu sırasında kilise çanları ve top ateşiyle beraber uyandırmak gibi öneriler içermekteydi.
1784'te Amerikalı bilim insanı ve diplomat Franklin tarafından dile getirilen bu fikir, yaz saati uygulaması için pek temel olarak tanımlanamaz çünkü bu mektup saatleri geri-ileri alma konusunda hiçbir söylem içermemekteydi. Ancak çoğu kaynak Franklin'in bu önerisini yaz saati uygulamasının başlangıcı olarak kabul etmektedir.
Fitili ateşleyen böcek bilimci George Vernon Hudson...
Çağdaş yaz saati uygulamasının ilk defa Yeni Zelandalı bir böcek bilimci olan George Vernon Hudson tarafından önerildiği kaynaklar arasında yerini almaktadır.
Vardiyalı bir işte çalışan Hudson, böcek toplamak için yeterli zaman bulamıyordu. Öyle ki, bu onu gün batımından önceki son saatlerin önemini sorgulamaya itti. 1895 yılında Hudson, Wellington Felsefe Derneği’ne bir bildiri yollayarak, Ekim ayında saatlerin 2 saat ileri alınmasını ve Mart ayında da saatlerin 2 saat geri alınmasını öneren bir bildiri sundu. Fikre ilgi duyuldu ancak asla takip edilmedi. Bunun ardından Hudson, benzer bir bildiriyi daha 1898 yılında yolladı.
Açık havayı çok seven Willett şu soruyu sormuştu: Yaz başında saatler ileri alınsa ne olur?
Hudson’un yanı sıra Londra’nın güneydoğusunda Chistlehurst semtinde yaşayan, orta halli bir müteahhit olan William Willett de yaz saatini uygulamak için kampanyalara öncülük etmiştir.
Willett, 1905'te Londra'nın ıssız kenar mahallelerinde sabahın erken saatlerinde ata binerken, daha fazla insanın bol güneş ışığının tadını çıkarabilmesi için yaz saatinin uygulanmasını ısrarlı bir şekilde destekledi. 1907’de Willett, ‘Gün Işığı İsrafı’ konulu bir kitapçık yayımlamış ve bunu önlemek için Nisan ayında saatlerin dört kez 20’şer dakika ileri alınmasını, Eylül’de de yeniden eski saate dönülmesini önermişti. Böylece aydınlatma masrafları da azaltılabilecekti.
David Lloyd George ve genç Winston Churchill gibi dönemin bazı politikacıları da bu fikri destekledi. "Gün Işığından Tasarruf Yasası" parlamentoda tartışılırken Sherlock Holmes’un yazarı Arthur Conan Doyle da, yasayı desteklediğini, ancak saatleri bir kerede sadece bir saat ileri almanın çok daha basit olacağını ve kimsenin kafasını karıştırmayacağını açıkladı.
Willett'in bu önerisi 1915 yılında ölümüne kadar Birleşik Krallık'ta ilgi çekmedi hatta alay konusu oldu. Willett, 1915 yılında gripten ölünceye kadar İngiltere, Avrupa ve Amerika’da bu konuda kampanya yürütmeye devam etti. Willett'in ölümünden bir yıl sonra onun yaz saati önerisi biraz değiştirilerek sonunda kabul edildi. Bu kabulün sebebi I. Dünya Savaş'ı olacaktı…
Yaz saati uygulamasında savaşın etkisi
I. Dünya Savaşı'nda Almanya, müttefikleri ile beraber elinde bulunan topraklarda 30 Nisan 1916 tarihinden itibaren saatleri, bir saat ileri alarak bu uygulamayı benimseyen, Avrupa'da bu uygulamayı kullanan ve Willett’in rüyasını gerçekleştiren ilk devlet oldu. Acaba Willett, savaş zamanı düşmanının onun tavsiyelerini kendi ülkesinden önce izlediğini öğrenince dehşete düşer miydi…
Uygulamanın ilk kullanım amacı savaş sırasındaki kömür kullanımından tasarruf etmekti. Daha sonraları Birleşik Krallık, müttefikleri ve Avrupa'da savaşta yer almayan birçok devlet bu uygulamayı benimsemeye başladı. Rusya ve diğer ülkeler bir yıl sonra bu uygulamayı kullanmaya başlarken Amerika Birleşik Devletleri bunu 1918 yılında kullanmaya başladı. Bu zamandan sonra birçok ülkede uygulamalar konusunda yeni kanun ve düzenlemeler yürürlüğe kondu.
Vee Eski medeniyetler...
Yaz saati uygulamasını ilk düşünen ne Franklin ne Willett ne de böcekbilimci olan George Vernon Hudson idi. Eski medeniyetler, binlerce yıl önce benzer uygulamalara girişmişlerdi. Gündüzü, tüm günün uzunluğunu değiştirmeyecek şekilde on iki eşit parçaya bölerek yaz aylarında saatlerin daha uzun olmalarını sağlarlardı. Örneğin Roma'da su saatleri, yılın farklı ayları için farklı ölçekler barındırmaktaydı. Ve Roma saati kışın 44 dakika, yazın ise 75 dakikaydı.
